فلج اطفال یک عفونت حاد ویروسی با دامنه ای متغیر از عفونت بدون علامت تا مننژیت آسپتیک، فلج و مرگ است .
شاخص ویال واکسن یا VVM: برای کاهش میزان ضایعات ، شاخص های ویال واکسن بر روی ویالهای واکسن خوراکی فلج اطفال قـــــــرار داده شده اند . این شاخص ، کارکنان بهداشتی را قادر می سازد تا هر چه بهتر و بیشتر و با اطمینان از سلامت و تأثیر واکسن به تجویز آن اقدام نموده و از مصرف واکسنهایی که براثر حرارت صدمه دیده اند ، خودداری نمایند.
بدین ترتیب ویالهای واکسن OPV باز شده را می توان در جلسات بعدی واکسیناسیون نیز مورد استفاده قرار داد، مشروط بر آنکه تاریخ انقضاء واکسن نگذشته و در شرایط زنجیره سرما و استریل نگهداری شده باشد . این شاخصها بصورت یک مربع که در داخل یک دایره قرار گرفته ، بر روی برچسب واکسن نقش بسته است . در صورت سلامت واکسن ، رنگ مربع روشن تر از دایره است. بنابراین اگر تاریخ انقضاء واکسن نگذشته باشد و مربع روشن تر از دایره باشد می توان با اطمینان نسبت به مصرف آن ویال اقدام نمود. در صورتیکه مربع و دایره همرنگ شده و یا مربع تیره تر از دایره شده باشد . علیرغم اینکه زمان انقضاء واکسن نرسیده باشد ،باید از مصرف آن ویال خودداری نمود.
تعریف مورد پرخطر Hot Case: در صورتی که بیمار مبتلا به فلج شل حاد بطور همزمان واجد شرایط الف و ب و یکی از حالات تعریف شده در قسمت ج (مندرج در ذیل ) باشد ، مورد پرخطر محسوب می گردد :
الف - سن کمتر از 5 سال
ب - وجود علائم تیپیک پولیو (وجود تب در زمان بروز فلج ، تکامل فلج طی مدت کوتاه تر از 4 روز ، وجود فلج غیر قرینه)
ج - سابقه واکسیناسیون ناکامل یا تعلق داشتن به گروههای جمعیتی پرخطر نظیر مهاجرین ، پناهندگان و … یاسابقه تماس با افرادی از کشورهای پولیو آندمیک
فقط در این صورت باید از 5 نفر از موارد تماس بیمار یک نمونه مدفوع جمع آوری شود (از هر نفر یک نمونه) ، و نیز بر روی ظروف حمل نمونه بیمار عبارت Hot Case ذکر شود . همچنین لازم است بر روی فرم تحویل نمونه آزمایشگاه ، مهری به رنگ قرمز و با ابعاد 5×3 سانتی متر با مضمـــــون Hot Case درج گردد تا توجه آزمایشگاه ویروس شناسی جهت اولویت دادن به آزمایش نمونه واصل شده ، جلب گردد .
مراقبت فلج شل حاد: بدین معنا که همه موارد مظنون به فلج اطفال در کلیه سنین و افراد مبتلاء به فلج شل حاد از جمله گیلن باره در سنین زیر 15 سال باید مورد جستجو و بررسی قرار گیرند که از این طریق می توان جمعیت های در معرض خطر ، مناطق پرخطر و جاهایی را که ویروس وحشی کماکان وجود دارد شناسایی ، و برای مقابله با آن برنامه ریزی نمود . در شبکه های کارآمد باید :
الف - هر مورد فلج شل حاد، حداکثر ظرف مدت 7 روز کشف و گزارش شود ،
ب - تمام موارد AFP گزارش شده ، حداکثر در عرض 48 ساعت بررسی شده و وقوع فلج شل حاد مورد تائید قرار گیرد،
ج - 2 نمونه مدفوع مناسب حداکثر طی 14 روز پس از بروز فلج جمع آوری گردد،
د - نمونه ها حداکثر طی 3 روز به آزمایشگاه واصل شود،
هـ - با توجه به ارسال جواب آزمایشگاه به واحد مراقبت فلج شل حاد طی 28 روز ، نتیجه آزمایش در موعد مقرر معین باشد،
و – پیگیری بیمار مبتلاء به فلج شل حاد پس از 60 روز بعد از بروز فلج صورت پذیرد،
ز - تمام موارد مبتلا به فلج شل حاد حداکثر ظرف 70 روز پس از بروز فلج طبقه بندی شده و تشخیص نهایی آن مشخص گردد،
ح - تمام موارد فوق باید به دقت در فرم بررسی بیمار در 3 نسخه تایپ شده و در مرکز بهداشت شهرستان ، استان و مرکز مدیریت بیماریها نگهداری شوند .
تشخیص واکسن دو ظرفیتی و سه ظرفیتی: اگر روی ویال واکسن bopv ثبت شده باشد (دوظرفیتی) و اگر روی ویال واکسن topv ثبت شده باشد( سه ظرفیتی) می باشد.
موارد منع واکسن پولیو:
1- حال عمومی بد و ابتلای به هر نوع بیماری تب دار حاد تا زمان بهبودی
2- واکسیناسیون کودکان HIVمثبت فاقدعلامت کاملأضروری است و بایستی طبق برنامه جاری ایمن سازی انجام شود لیکن بهتر است درصورت در دسترس بودن بجای OPVاز IPVاستفاده شود
3- درکودکان دارای نقص اولیه سیستم ایمنی وکودکان تحت درمان با داروهای پائین آورنده قدرت دفاعی بدن
نظیرکورتیکواستروئیدها و یاکودکان تحت درمان با اشعه و مبتلایان به لوسمی – لنفوم وسرطانها ،استفاده از واکسن پولیو خوراکی ممنوع است و به جای آن باید از واکسن کشته شده تزریقی استفاده شود .