رئیس اداره تحقیق، توسعه و آموزشهای مردمی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه به مناسبت هفته پیشگیری از مسمومیت ها گفت: ترامادول، یک داروی ضد درد با اثر مرکزی می باشد که اولین بار توسط کمپانی Grünenthal GmbH آلمان در سال 1970 میلادی وارد بازار مصرف گردید ولی از حضورش در فارماکوپه داروئی ایران چند سالی بیشتر نمی گذرد. ترامادول از دسته داروهای ضد درد مخدر مصنوعی یا اپیوئید سنتتیک بوده و عمده مصرف این دارو در پزشکی برای کاهش درد های متوسط تا نسبتا شدید در جراحی ارتوپدی ، سزارین و برخی از دردهای نوروپاتی و بیماریهای دستگاه اسکلتی می باشد. ترامادول از نظر قدرت اثر ضد دردی ضعیف تر از مورفین ، پتیدین و قوی تر از مسکن هائی نظیر ضد التهاب های غیر استروئیدی و استامینوفن می باشد. با توجه به پتانسیل ایجاد وابستگی فیزیکی و روانی به دارو همواره توصیه می شود مصرف این دارو بیش از دو هفته ادامه پیدا نکند. به منظور پیشگیری از سوء استفاده احتمالی و همچنین بروز عوارض دارویی، مصرف شکل تزریقی ترامادول فقط در مراکز بیمارستانی مجاز بوده و عرضه ترامادول خوراکی نیز بدون نسخه معتبر مجاز نمی باشد. وی افزود: در طی چند سال اخیر متاسفانه شیوع سوء استفاده از این دارو موجب بروز عوارض متعدد و خطرناک فراوانی در بین افراد مصرف کننده آن گردیده است بطوریکه این دارو دومین رتبه گزارشهای عوارض ناخواسته ناشی از داروها و در برخی مراکز اولین رتبه مسمومیتهای دارویی را نیز به خود اختصاص داده است. از عوارض ترامادول می توان به تهوع ، استفراغ، یبوست، سرگیجه، تعریق، خارش، افت فشارخون، ضعف دستگاه تنفسی، تنگی نفس، افزایش ضربان قلب، تشنج و حملات ناگهانی شبیه حمله صرع اشاره کرد. در برخی موارد حتی با مصرف اولین بار 200 میلی گرم ترامادول تشنج گزارش شده است. از دیگر عوارض مصرف مزمن این دارو میتوان به ایجاد تورم در صورت ،زخم در دهان ، لب ها و مخاط بینی، تورم چشمها، اشکال در بلع ،خشونت صدا ، سوزش سر دل، سوء هاضمه، توهم و بی خوابی اشاره نمود . مصرف بیش از حد مصارف درمانی این دارو موجب بروز عوارضی از قبیل اشکال در تنفس، تشنج، تخریب سلول های مغزی، به هم ریختگی عصبی و پرخاشگری شده و در دراز مدت با ایجاد سندرم بی انگیزگی و افزایش تمایل به خودکشی میتواند از بعد روانی مشکلات حادی را در فرد معتاد ایجاد نماید.
دکتر رحیمی گفت: لازم به یاد آوری است که مصرف همزمان سایر داروهای موثر بر سیستم اعصاب مرکزی از جمله: مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین (SSRIs) ، مهار کننده های بازجذب نوراپی نفرین و سروتونین (SNRIs)، همچنین ضد افسرگیهای سه حلقه ای(TCAs) ، ترکیبات مخدر و فراورده های الکلی موجب تشدید عوارض ناشی از ترامادول میگردد.
وی با اشاره به اینکه از ترامادول با نام اعتیاد خاموش یاد میشود گفت: این دارو در روزهای اول به ظاهر علایم اعتیاد را نشان نمی دهد اما با گذشت زمان وابستگی و اعتیاد ایجاد کرده و ترک درمان اعتیاد به آن نیز همانند درمان سوءمصرف‌سایر مواد مخدر باید تحت نظر پزشک صورت پذیرد. از آنجا که بخشی از مصرف کنندگان ترامادول افرادی هستند که از این دارو به عنوان جایگزینی برای مواد مخدر و یا ترک آن استفاده می کنند لازم است یادآوری نماییم همانگونه که ذکر شد ترامادول خود یک ترکیب اعتیادآور بوده و مصرف این دارو نه تنها مشکلی را حل نمی کند بلکه باعث تحمیل عوارض جدید ناشی از سوء مصرف ترامادول میشود. اینگونه افراد در نهایت ضمن اعتیاد به ترامادول دوباره به مصرف مواد مخدر قبلی باز می گردند.
وی هشدار داد: برخی از افرد برای رفع مشکلات جنسی و به توصیه افرادی نا آگاه رو به مصرف این دارو می آورند که نه تنها مشکلات آنها رفع نمی گردد بلکه عوارض مخرب این دارو شرایط را وخیم تر کرده و خود زمینه ساز مصرف انواع مواد مخدر دیگر و ورود به دنیای سیاه اعتیاد می گردد. دسترسی آسان، قیمت کم و این باور اشتباه که ترامادول اعتیاد ایجاد نمیکند در کنار عدم آگاهی از عوارض خطرناک این دارو، متاسفانه موجب شیوع گسترده مصرف آن حتی در سنین پایین شده است در حالیکه مصرف ترامادول حتی با دلایل پزشکی در سنین زیر 16 سال توصیه نمی گردد، همچنین با توجه به افزایش احتمال عوارض دارویی مصرف آن در سالمندان نیز باید با احتیاط فراوان صورت پذیرد.
رحیمی خاطرنشان کرد: این تصور که ترامادول یک ترکیب نشاط آور بی ضرر است کاملا عامیانه و غلط می باشد چرا که برای رسیدن به حالاتی شبیه به سایر ترکیبات محرک مغزی افراد باید ترامادول را با مقادیر بسیار بیشتر از مقدار مجاز درمانی مصرف نمایند و همین امر خود موجب بروز مسمومیت و عوارض متعدد ناخواسته ناشی از ازدیاد مقدار مصرف دارو می شود که در مواردی متاسفانه حتی منجر به مرگ افراد مصرف کننده گردیده است. فراموش نکنیم که ترامادول فقط و فقط به عنوان مسکن و با نظر پزشک باید مصرف شده و تمام موارد استفاده دیگر از ترامادول سوءمصرف تلقی شده و میتواند عواقب جبران ناپذیری را با خود به همراه داشته باشد.