آلزایمر شایع ترین نوع دمانس یا زوال عقل است. این بیماری منجر به تخریب پیش رونده سیستم اعصاب مرکزی شده و به تدریج باعث از بین رفتن سلول های عصبی و ارتباطات بین آن ها در قشر خاکستری و مناطقی از ساب کورتکس مغز می شود. این تخریب تدریجی بوده و به مرور باعث از دست رفتن توانایی های شناختی از جمله حافظه و در مراحل پیشرفته مشکلات رفتاری و اختلالات روان پزشکی می شود.
یک متخصص علوم اعصاب گفت: شیوع کلی این بیماری در جهان، در حال حاضر کمتر از یک درصد کل جمعیت است، اما پیش بینی می شود تا سال 2050 میلادی از هر 85 نفر، یک نفر به آلزایمر مبتلا باشد. بروز این بیماری اما ارتباط مستقیمی با افزایش سن دارد به طوریکه حدود 5 درصد افراد بالای 65 سال به این بیماری مبتلا هستند و با افزایش سن این میزان بە شکل قابل توجە افزایش پیدا می کند. تعداد مبتلایان خانم بیشتر از آقایان است، اما از آنجا که به طور میانگین طول عمر خانم ها بیشتر از آقایان است، با تعدیل اثر سن عملا تفاوتی بین شیوع آلزایمر در دو جنس وجود ندارد.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه دکتر هیوا محمدی اولین علامت آلزایمر را بروز مشکلات حافظه دانست و گفت: این مساله به این دلیل است که مناطق مربوط به حافظه در مغز، معمولا جزء اولین مناطقی هستند که از این بیماری آسیب می بینند. البتە در مراحل ابتدایی حافظه های قبلی سالم و در دسترس بیمار است اما تشکیل حافظه های جدید دچار اختلال می شود. به عنوان مثال بیمار اتفاقات روز گذشته را به خاطر نمی آورد یا یادش می رود وسائلش را کجا گذاشته است، اما اطلاعات قدیمی تر هنوز در دسترس بیمار است.
وی اضافه کرد:در مراحل بعدی به تدریج حافظەهای قدیمی هم دچار مشکل می شود و فرد اسامی افراد و اشیاء را فراموش می کند. در مراحل پیشرفته تر بیمار مسیرها و آدرس ها را فراموش می کند و حتی نمی تواند مسیر منزل خودش را هم پیدا بکند. این مسائل باعث اختلال در عملکردهای شغلی و اجتماعی بیمار شده و منجر به اضطراب و افسردگی در او می شود.
به گفته وی توهم و هذیان، کاهش توانایی های حرکتی و ناتوانی در انجام کارهای شخصی در مراحل بعدی آلزایمر بروز پیدا می کند و به طور میانگین و بسته به روند پیشرفت بیماری، معمولا 4 تا 16 سال بعد از بروز علائم بارز و تشخیص، منجر به مرگ بیمار می شود.
دکتر محمدی به مرحله "آسیب شناختی خفیف" (MCI) به عنوان نکته قابل توجه در این بیماری اشاره کرد و گفت: شاخص ترین علامت این وضعیت اختلال حافظه است. شدت اختلال به میزانی است که فرد و اطرافیان متوجه می شوند اما در فعالیت های روزمره شغلی و اجتماعی فرد مشکلی ایجاد نمیکند. حدود 20 درصد از افراد بالای 65 سال به این وضعیت دچار هستند. یک مساله مهم این است که خطر ابتلا به آلزایمر در کسانی که به MCI مبتلا هستند خیلی بیشتر از افرادی است که این وضعیت را ندارند.
وی با بیان اینکه معمولا 7 تا 20 درصد این وضعیت به بیماری آلزایمر تبدیل می شود افزود: امروزه تمرکز بسیاری از تحقیقات حوزه آلزایمر روی شناخت فاکتورهایی است که روی ابتلا افراد با MCI به آلزایمر اثر دارند. البته وضعیت شناختی در درصد بالایی از این افراد بهبود یافته یا در حالت ثبات باقی می ماند و تبدیل به آلزایمر نمی شود. تشخیص زودهنگام، تقویت فاکتورهای پیش گیری کننده، و حذف و کنترل عوامل خطر ابتلا به آلزایمر در بین این افراد بسیار مهم است.
این متخصص علوم اعصاب درخصوص علل و عواملی که باعث بروز این مشکل می شود گفت: یکی از ریسک فاکتورها در این خصوص ژنتیک است. البته وجود فاکتورهای متعدد دیگری از جمله فاکتورهای محیطی نیز دخیل هستند.
دکتر محمدی اظهار داشت: بیماری های قلبی-عروقی، فشار خون، مصرف سیگار، چاقی، تروماهای مغزی، و ابتلا به دیابت نوع دو از جمله عواملی هستند که خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می دهند و اضطراب و افسردگی مزمن نیز از جمله عواملی هستند که مغز را در برابر ابتلا به آلزایمر آسیب پذیرتر می کنند.
وی یکی از اصلی ترین استراتژی هایی که حوزه علوم اعصاب و توانبخشی عصبی بر روی آن تاکید فراوانی دارد را مفهوم افزایش تاب آوری مغز در مقابل بیماری ها و فرآیند پیر شدن مغز دانست و گفت: استفاده حداکثری از ظرفیت های مغزی باعث می شود که مغز در مقابل بیماری آلزایمر یا فرآیند پیر شدن طبیعی تاب آوری بیشتری داشته باشد. یادگیری زبان های بیشتر، یادگیری موسیقی، وجود چالش های متعدد و فعالیت های حل مساله مداوم، مطالعه ی مداوم، و انجام مداوم فعالیت های شناختی از جمله مواردی هستند که تاب آوری مغز را بیشتر می کنند.
به گفته وی علاوه براین ورزش و فعالیت فیزیکی مداوم و رژیم غذایی مدیترانه ای نیز از جمله عواملی هستند که خطر ابتلا را کاهش می دهند.
وی درخصوص درمان دارویی این بیماری نیز گفت: برخی داروها از جمله تاکرین، دونپزیل، و ریواستیگمین اثرات مثبتی روی وضعیت شناختی بیمار و علائم این بیماری دارند اما به طورکلی روی روند دژنراسیون و تخریب سیستم عصبی در آلزایمر اثر ندارند.
دکتر محمدی در بیان تفاوت آلزایمر با فراموشی طبیعی گفت: همچنانکه به خاطرسپاری اطلاعات جدید یک امر طبیعی در مغز سالم است، فراموشی نیز به عنوان یک فرآیند طبیعی در هر مغز سالم و در تمام سنین اتفاق می افتد. مغز انسان به عنوان مرکز سازماندهی رفتار، افکار، هیجانات، و ارتباطات اجتماعی یک عضو بسیار پر کار از بدن است که به طور شبانه روز و مداوم حجم عظیمی از اطلاعات برون زاد و درون زاد فرد را پردازش می کند. مغز برای انجام این مسئولیت، به شدت از اصل اقتصادی بودن فرایندها پیروی می کند و معمولا اطلاعات اضافی و غیرقابل استفاده را فراموش میکند.
وی ادامه داد: براین اساس فراموشی را به عنوان یک فرآیند طبیعی در مغز سالم می شناسیم که به شدت تحت تاثیر اهمیت و اولویت اطلاعات، شیوه ذخیره، و هیجانات و عواطف مرتبط با این اطلاعات است بنابر این تفاوت فراموشی های طبیعی با آلزایمر در نوع اطلاعاتی است که فرد فراموش می کند. در آلزایمر تمام حافظه فرد در معرض خطر است و به تدریج فرد حتی هویت خود و نوع و شکل ارتباطش با پیرامون و اطرافیان را از دست می دهد.