محتوای طرح، کتاب جذاب و کاربردی طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن (کتاب اندیشه تمدن ساز) می‌باشد که متن سخنرانی رهبر انقلاب در سال ۱۳۵۳ (مسجد امام مجتبی – مشهد مقدس) می‌باشد. این محتوای ارزنده طی ۲۸ جلسه در ماه مبارک رمضان ارائه شد و اکنون این محتوای جذاب مورد استقبال اقشار فرهیخته واقع شده است.
اساسنامه طرح اندیشه تمدن ساز
اهداف طرح:
۱. آشنایی با اندیشه‌های جامعه سازانه رهبر انقلاب
۲. ایجاد و گسترش نگرش تحول‌آفرین و تمدن ساز در میان اساتید و دانشجویان
۳. آشنایی با کارکردهای عینی و پیامدهای اجتماعی آموزه‌های دینی
۴. فراگیری مهارت تدبر در قرآن کریم
۵. آشنایی با سیره مبارزاتی (سیاسی) معصومین
مخاطب طرح
اعضای هیئت‌علمی، اساتید دانشگاه و دانشجویان سراسر کشور
روش اجرای طرح اجرای طرح به‌صورت مباحثاتی (نه تدریس) و در قالب گروه‌های چهار نفره می‌باشد.
تبصرہ: گروه‌های ۳ و ۵ نفره به حسب ضرورت بلامانع است.
فرایند اجرای طرح
۱. تشکیل شورای راهبری طرح در دانشگاه (نهاد، دبیر هم‌اندیشی، مسئول شبکه دبیران و مربیان(
۲. فراخوان و ثبت‌نام از اساتید و دانشجویان
۳. گروه‌بندی و تعیین دبیر و مربی برای هر گروه
۴. اختصاص لینک اختصاصی برای گروه‌ها (یا مکان برای مباحثه حضوری(
۵. برگزاری جلسه توجیهی و تبیین طرح برای کلیه اعضاء (افتتاحیه رسمی(
۶. ارسال فایل متنی یا کتاب به اعضاء
۷. رصد، پایش و نظارت بر حسن اجرای طرح توسط شورای راهبری طرح
تذکر مهم:
مراقبت بر کیفیت مباحثات و استمرار کیفی طرح، مهم‌تر از شروع طرح می‌باشد. از این رو سرکشی از گروه‌های مباحثاتی به‌صورت مستمر، ضامن نشاط و بالندگی در جلسات است.
ارکان طرح:
۱. شورای راهبری
۲. دبیران (و مسئول شبکه دبیران دانشگاه(
۳. مربیان (و مسئول شبکه مربیان دانشگاه(
۴. ناظران (شبکه معاضدان و یاری‌رسان‌ها(
۵. مدیر اجرایی طرح در دانشگاه
تبصره ۱: در هر استان یک نفر به‌عنوان مسئول شبکه مربیان و یک نفر به‌عنوان مسئول شبکه دبیران و یک نفر به‌عنوان ناظر استانی انتخاب می‌شود.
تبصره ۲: وظایف مربی، دبیر و ناظر در انتهای همین نوشتار به تفصیل آمده است.
زمان اجرای طرح:
اجرای طرح اندیشه تمدن ساز به میزان ۲۸ هفته (کمتر از هفت ماه) خواهد بود.
یادآوری: این میزان طی دو مرحله انجام خواهد پذیرفت. مرحله اول شامل سیزده جلسه و مشتمل بر بخش‌های ایمان و توحید خواهد بود.
راهبرد کمی طرح:
راهبرد کی طرح، «گسترش طرح در کلیه دانشگاه‌های کشور» می‌باشد.
تبصره: تعداد گروه‌ها به نسبت تعداد اعضای هیئت‌علمی هر دانشگاه می‌باشد.
زمان‌بندی جلسات مباحثه:
اساتید دانشگاه، برای مشارکت در طرح، صرفاً دو ساعت در هفته زمان اختصاص خواهند داد (یک ساعت برای مطالعه و یک ساعت برای مباحثه گروهی(
تبصره: زمان جلسه مباحثه را اعضای همان گروه تعیین می‌کنند و این ساعت تا پایان‌ترم ثابت خواهد بود. نهاد دانشگاه می‌بایست مربی و لینک مباحثاتی را برای همان ساعت، هماهنگ نموده و به دبیر گروه اعلام نماید.
محتوای طرح
محتوای طرح، کتاب جذاب و کاربردی طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن (کتاب اندیشه تمدن ساز) می‌باشد که متن سخنرانی رهبر انقلاب در سال ۱۳۵۳ (مسجد امام مجتبی – مشهد مقدس) می‌باشد. این محتوای ارزنده طی ۲۸ جلسه در ماه مبارک رمضان ارائه شد و اکنون این محتوای جذاب مورد استقبال اقشار فرهیخته واقع شده است.
یادآوری: فایل متنی و فایل صوتی کتاب مذکور و همین طور درس‌نامه آموزشی کتاب در سایت طرح بارگذاری شده است. آدرس : tamaddonsaz.ir
مرامنامه شبکه کشوری مربیان طرح
مربیان طرح اندیشه تمدن ساز، جمعی از اندیشوران حوزه و دانشگاه هستند که نقش هدایت علمی و نظارت محتوایی را در جلسات مباحثاتی استادان و دانشجویان عهده دار هستند.
وظایف مربیان:
– استماع بسته اول آموزشی مربیان طرح به میزان یک ساعت
– احوال پرسی و تعارفات اخلاقی با اعضاء درابتدای جلسه باهدف تألیف قلوب
– پرهیز از تدریس و تلاش برای جا انداختن سنت مباحثه و هم‌اندیشی
– مطالعه عمیق هر درس ترجیحاً همراه با استماع هم‌زمان صوت استاد سید علی خامنه‌ای (حفظه الله)
– استماع صوت نقشه راه دروس ویژه مربیان در سایت تمدن ساز
– استخراج مطالب پرسش خیز همانند اشخاص و اعلام موجود در متن هر جلسه
– تقسیم محتوای هر جلسه به چند بخش مساوی و ارسال آن به دبیر برای ارائه اعضاء
– ورود مربی بعد از هر ارائه ضمن تشکر از ارائه‌دهنده
– تصحیح محترمانه درصورتی‌که اعضا به فهمی اشتباه از متن برسند.
– تأکید بر مطالب محوری و بزنگاه‌های مباحث
توصیه‌های برای مربیان:
حضور مربی، تأثیر شگرفی در اثربخشی کار تیمی دارد. این حضور باعث
می‌شود که اساتید دانشگاه و دانشجویان در حین مطالعه و در هنگام مباحثه با دقت ایفای نقش نمایند. (جدیت بخشی به اعضا)
۲. اکیداً از مربیان محترم درخواست می‌شود که از تدریس اجتناب فرمایند و به اساتید دانشگاه و دانشجویان فرصت دهند خودشان مطالب را با مباحثه فهم نمایند. از این رو ممکن است که مربی در یک جلسه هیچ مطلبی نگوید و تنها به تشویق اعضا اکتفا نمایند.
۳. شایسته است مربی در ضمن مباحثه اعضاء، با هدف انگیزه بخشی و شوق‌آفرینی نکاتی را درباره مسئله محوری و نگاه کاربردی کتاب متذکر گردد.
۴. اساتید دانشگاه غالباً به دلیل عدم آشنایی با علم منطق، استدلال‌های کتاب را در قالب منطقی صورت‌بندی نمی‌کنند و گاه صغری و کبری و با نتیجه را جابجا ارائه می‌دهند. شایسته است مربی بدون آنکه اعضاء را درگیر اشکال قیاس نماید، از اساتید بخواهد که براهین کتاب را دقیق ارائه دهند.
۵. انتظار می‌رود مربیان در انتهای جلسه نکاتی را تیتر وار درباره مباحثه بیان نمایند؛ مثلاً در باب فواید مباحثه (تقویت یادگیری، ماندگاری دانش، تعمیق اندوخته‌ها، تقویت قدرت بیان و فن سخنوری، فراگیری فن مذاکره، خضوع علمی) یا درباره اصول مباحثه (تقدم مطالعه بر مباحثه، تفکیک مطالب اهم از مهم، مهارت خلاصه گویی، نظم در زمان مباحثه)
۶. با لحاظ اینکه گروه‌های استادی، همگی در جایگاه استادی دانشگاه ایفای نقش می‌کنند، مربیان مراقب باشند که شأن علمی اساتید مراعات شود و با ادبيات استاد شاگردی با اعضاء تعامل نکنند. بخصوص که مربیان محترم سعی کنند خود را با زمان مباحثه که اعضاء بر سر آن توافق کرده‌اند، هماهنگ فرمایند.
۷. تعیین دبیر جزو اختیارات اعضا می‌باشد. بنابراین مربی در انتخاب دبیر، ورود نمی‌کند و اداره جلسات و تقسیم کار و تنظیم زمان مباحثه را تا پایان دوره به دبیر گروه واگذار می‌نماید.
۸. راهبرد طرح، اکتفا به لایه اول مباحث می‌باشد. با توجه به اینکه مباحث کتاب نوعاً ظرفیت زیادی برای گفتگو و کنکاش دارد، مربیان محترم سعی کنند که اعضاء در همان حد کتاب به مباحثه اکتفا کنند و فرصت محدود مباحثه را به لایه اول مباحث اختصاص دهند.
نظارت بر اجرای دقیق مباحثه‌ها یکی از وظایف مربیان است. مربیان تلاش کنند که اولاً جلسات مباحثه هر هفته برگزار شود. ثانیاً در هر جلسه، همه اعضاء در مباحثه مشارکت کنند و این‌گونه نباشد که تنها برخی افراد مطالب را ارائه کنند. ثالثاً زمان مباحثه، حداکثر در یک ساعت به اتمام برسد.
۱۰. ریل‌گذاری در جلسات اول بسیار اهمیت دارد. مربیان محترم با انگیزه بخشی مداوم، اعضاء را به همراهی تا پایان دوره ترغیب نمایند. اموری هم چون حضور به موقع اعضاء، مراعات وقت تعیین شده برای مباحثه، مطالعه کل حجم تعیین شده، پرهیز از طرح مباحث غیر مرتبط و احترام به دیگران، بخشی از این ریل‌گذاری محسوب می‌شوند.
مرامنامه شبکه کشوری دبیران طرح
یک نفر از اساتید یا دانشجویان در هر حلقه مباحثاتی، نقش دبیر جلسه را به عهده دارد. دبیر در یک کلمه «مدیر اجرایی» گروه‌های مباحثاتی است.
وظایف دبیر جلسه:
نام‌گذاری گروه ترجیحاً به نام یک شهید یا عالم با نظرسنجی از اعضاء
انتخاب زمان مباحثه بعد از مشورت و هماهنگی با مربی و اعضای گروه
یادآوری زمان مباحثه به اعضا (یک ساعت قبل از هر مباحثه)
استماع فایل صوتی نقشه راه درس‌های کتاب ویژه اساتید دانشگاه (حدود پنج
دقیقه)
پیگیری غیبت اساتید در جلسات مباحثه و تشویق برای حضور مستمر
مدیریت و تقسیم‌بندی نحوه ارائه و مباحثه در ابتدای هر جلسه باهماهنگی مربی
مدیریت زمان‌بندی مباحث مطرح شده در جلسات به‌گونه‌ای که ارائه‌ها و مباحثه، حداکثر در یک ساعت به اتمام برسد.
سپردن خلاصه جلسه پیش به یک نفر از اعضاء در ابتدای هر جلسه به قید قرعه
هماهنگی با مسئول شبکه دبیران استان جهت برگزاری جلسات جبرانی
تبصره 1: در صورت غیبت دو نفر از اعضاء گروه (غیر از مربی) جلسه به تعویق
می‌افتد و جلسه جبرانی به مسئول شبکه دبیران استان اطلاع‌رسانی خواهد شد.
تبصره ۲: اگر صرفاً یک نفر از اعضاء به دلیل موجه، امکان حضور در جلسه مباحثه را ندارد، عضو غایب، بخش مربوط به خود را در قالب فایل صوتی برای دبیر ارسال می‌کند و دبیر گروه آن را در حین جلسه برای سایر اعضاء بخش می‌کند.
تبصره ۳: در صورت تأخیر مربی (یا غیبت مربی) جلسه رأس ساعت مقرر با حضور دبیر برگزار می‌گردد.
اطلاع‌رسانی برنامه‌های کلان طرح به اعضاء
تهیه گزارش‌های ماهیانه از عملکرد اساتید و ارسال به دفتر نهاد دانشگاه
اخذ بازخورد از اساتید در خصوص محتوا و شیوه اجرا و انتقال آن به مسئول شبکه دبیران
ارائه نظرات و پیشنهادات سازنده در خصوص بهبود اجرای طرح و انعکاس آن به شورای راهبری طرح
پیگیری برای دریافت گواهی پایان دوره اعضاء بعد از اتمام کامل دوره
مرامنامه شبکه کشوری ناظران و معاضدان یاری‌رسان‌ها
مقدمه:
ناظران (معاضدان) جمعی از اساتید دانشگاه‌های کشور هستند که به شکل داوطلبانه و جهادی، از گروه‌های مباحثاتی سرکشی نموده و به بالندگی و پویایی طرح کمک می‌کنند. تعداد ناظران به نسبت تعداد گروه‌های هر استان تعیین می‌شوند.
هدف اصلی:
انگیزه بخشی به اعضاء گروه‌ها و ارتقاء کیفیت مباحثات در استان‌ها
اهداف فرعی:
۱. رفع نقایص کارگروه‌ها
۲. اشتراک‌گذاری تجربیات (انتقال تجربه بین ناظر و گروه)
۳. ایجاد وحدت رویه در جلسات مباحثاتی گروه‌ها
۴. پرورش روحیه جهادی و تربیت نیروهای یاری‌رسان در فعالیت‌های
فرهنگی
۵. هم‌افزایی در کار تیمی
۶. آمادگی همه‌جانبه و همیشگی در گروه‌های نظارت شونده
تبصره ۱: سازوکار نظارتی منحصراً شامل ابزارهای ایجابی و اثباتی همچون تشویق، امیدبخشی و اقناع درونی می‌باشد و ابزارهای سلبی و منفی هم چون توبیخ و تنبیه مطلقاً مدنظر نمی‌باشد.
تبصره ۲: دوره سرکشی، سه هفته در میان می‌باشد؛ به‌گونه‌ای که از هر گروه، هر سه هفته یک‌بار تا پایان دوره سرکشی صورت می‌گیرد.
افراد ذیصلاح برای نظارت:
اساتید دانشگاه که با فرایند اجرایی طرح و محتوای کتاب آشنایی کافی دارند
۲. مربیان فعال و موفق در اجرای طرح
۳. مسئول نهاد و معاون نهاد دانشگاه
۴. نیروهای جهادی خارج از مجموعه دانشگاه و مسلط به کتاب طرح کلی
فرایند بازدید و سرکشی:
ارسال آخرین لیست گروه‌های دانشگاه به ناظران (ارسال توسط نهاد مرکز)
۲. معرفی ناظر به دفتر نهاد دانشگاه و اطلاع‌رسانی در گروه‌های استانی
۳. حضور ناظر در جلسه مباحثه گروه‌ها در زمان مقرر
۴. استماع بخشی از مباحثه اعضاء
۵. اعلام رسمی حضور شامل چند محور مهم (معرفی خود، خدا قوت به اعضاء، ذکر نقایص احتمالی به‌عنوان انتقال تجربه، دعوت اعضاء به ثبات
قدم تا پایان طرح، تأکید بر ضرورت ارائه مباحثه توسط همه اعضاء در تمامی جلسات
۶. ارزیابی از کارگروه و ارسال خلاصه عملکرد گروه در دو سطر به دبیرخانه طرح (شامل نظم، میزان مطالعه اعضاء و مشارکت فعال همه اعضاء در مباحثه)
۷. ارزیابی نهاد مرکز از کیفیت مباحثه هر استان و تشویق گروه‌های فعال و اعلام به استان مذکور گروه‌بندی به زبان ساده
سلام استاد دانشجوی محترم برای مشارکت در طرح، ابتدا باید هم‌گروهی‌های خود را تعیین نمایید. توصیه می‌شود از میان دوستان یا هم رشته‌ای‌ها)، سه نفر را انتخاب کنید. هدف این است که هم‌گروهی‌ها راحت‌تر بتوانند باهم هماهنگ شوند. اگر کسی را نمی‌شناسید، مدیران طرح از میان اعضای طرح، کسانی را به‌عنوان هم‌گروه برایتان انتخاب می‌کنند.
بعد از تشکیل گروه، اعضاء یک زمان ثابت را برای انجام مباحثه به دبیر اعلام می‌کنند. دبیر، فایل کتاب (یا فیزیک کتاب را در اختیار اعضاء گذاشته و همه خود را برای اولین جلسه مباحثه آماده می‌کنند. اعضا در هفته، حجم معینی از کتاب که حدود ۱۴ صفحه است را مطالعه کرده و همان ۱۴ صفحه را در مباحثه هفتگی، باهم مباحثه می‌کنند. در جلسه مباحثه، همه می‌بایست در مباحثه مشارکت کنند و هر کدام بخشی از محتوا را ارائه دهند.
دبیر گروه، زمان جلسه هفتگی را به مربی اطلاع می‌دهد و تمامی جلسات مباحثه با حضور مربی برگزار می‌شود.
فراموش نشود که کار مربی، تدریس نیست. وظیفه مربی، نظارت کلان بر پیشبرد مباحث است. گاه هم نکاتی را درباره کتاب و روش مباحثه و روش برداشت از متن به اعضاء یادآور می‌شود. بنابراین قوام هر گروه به حضور خود اساتید است. بعد از هر جلسه، دبیر گروه گزارش جلسه را ثبت می‌کند و درس بعدی را برای هفته بعد مشخص می‌کند. مباحثه به‌صورت هفتگی تکرار می‌شود.
نمونه‌ای از یک جلسه مباحثه:
چهار نفر از اساتید رشته‌های فنی مهندسی در دانشگاه آزاد بجنورد یک گروه تشکیل داده‌اند و به احترام یکی از شهدای نام‌آور خراسان، گروهشان را «شهید برونسی» نام نهاده‌اند. اعضاء از میان خود یک نفر را که منظم و با نشاط است، به‌عنوان دبیر گروه انتخاب کردند. مربی این گروه، مسئول نهاد دانشگاه است. گروه شهید برونسی، برای راحتی بیشتر، زمان مباحثه را شنبه ۹ تا ۱۰ شب قرار داده‌اند تا بتوانند از تعطیلی روز جمعه استفاده کنند و مطالعه هفتگی خود (یک در هفته) را در این روز انجام دهند. همه اعضاء، حجم جلسه اول (۱۵ صفحه) را تا قبل از روز شنبه مطالعه کرده و رأس ۹ شب روز شنبه در منزلشان به شکل مجازی جلسه مباحثه خود را با حضور مربی برگزار می‌کنند. در ابتدای جلسه، دبیر گروه، ضمن تشکر از اعضاء، از آن‌ها درخواست می‌کند که هر کدام سهم خود را حداکثر در یک ربع ارائه دهند که مباحثه رأس ساعت تمام شود. دبیر گروه ۱۵ صفحه را تقسیم می‌کند و هر نفر حدود چهار صفحه را ارائه می‌دهند. در پایان جلسه، مربی گروه از کیفیت مباحثه و نظم جلسه اعلام رضایت کرده و از اعضا بابت ارائه دقیق مباحث تشکر می‌کند. وی هم‌چنین به مدت پنج دقیقه، دو نکته را درباره ساختار کتاب طرح کلی» بیان می‌کند و از اعضاء می‌خواهد با همین انگیزه و پشتکار تا پایان دوره که حدود ۲۸ جلسه است، در کنار هم بمانند.
در پایان جلسه، دبیر گروه از اعضاء می‌خواهد که شنبه هفته بعد، رأس ساعت مقرر برای مباحثه حضور یابند. گروه شهید برونسی از ابتدای دوره باهم قرار گذاشته‌اند که هیچ‌کدام، گروه را تا آخر دوره ترک نکند.
دبیرخانه طرح اندیشه تمدن ساز
معاونت فرهنگی سیاسی نهاد رهبری در دانشگاه‌ها