کشف و تولید آنتی بیوتیک ها یکی از مهمترین یافته های دانش بشری به شمار می رود. ساخت داروهایی که از عفونت های میکروبی پیشگیری نموده و یا آنها را درمان می کنند، یکی از پیشرفت های اصلی در زمینه بهبود کمیت و کیفیت زندگی در سال های اخیر است. داروهای ضدمیکروبی از پرمصرف ترین انواع داروها هستند که در صورت استفاده صحیح از آنها نجات بخش خواهند بود و در عین حال استفاده نادرست و نابجای آن ها باعث افزایش هزینه، بروز عوارض و تداخلات و مقاومت دارویی خواهد شد.
استفاده منطقی از داروهای ضدمیکروبی نیازمند دانستن نحوه عملکرد، فارماکوکینتیک، عوارض و تداخلات و راهبردهایی در جهت کاهش مقاومت و حساسیت میکروب در آزمایشگاه می باشد.
پدیده بروز "مقاومت دارویی" در طی سالیان اخیر توجه دانشمندان و محافل علمی را به خود جلب کرده است و هر از چند گاهی گزارشاتی جدید از بروز مقاومت دارویی آنتی بیوتیک ها منتشر می گردد. به رغم این که آنتی بیوتیک ها زندگی انسان ها و دام های بی شماری را تا کنون نجات داده اند، اما تعداد زیادی از این داروهای شگفت آفرین به آخر خط رسیده اند، چرا که باکتری های بیماری زا آموخته اند که در برابر آن ها مقاومت کنند.
مقاومت آنتی بیوتیکی توانایی باکتری یا سایر میکروبها به مقاومت در برابر اثر آنتی بیوتیک ها با استفاده از مکانیسم های متفاوت است. عده ای از باکتری ها توانایی خنثی سازی آنتی بیوتیک را قبل از اینکه بتوانند آنها را نابود کنند پیداکرده اند.
علل بروز مقاومت میکروبی
بسیاری از موارد توانایی باکتری ها در خنثی سازی عوامل ضد میکروبی از طریق استفاده خودسرانه و نابجا از آنتی بیوتیک ها بدست می آید که از آنجمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- پناه بردن به مصرف آنتی بیوتیک ها در بیماریهای ویروسی همانند اغلب حالات سرماخوردگی و اسهال
2- اعمال فشار بر پزشک معالج و درخواست آنتی بیوتیک خصوصاً اشکال تزریقی توسط بیماران و همراهان
3- تهیه و نگهداری آنتی بیوتیک در منزل و مصرف خودسرانه و بدون تجویز پزشکان
4- تماس نابجا و غیر ضروری با بیماران مبتلا به بیماریهای عفونی
5- مصرف نابجا و بیش از حد از مواد آنتی باکتریال و گندزدا
6- عدم دقت در تجویز آنتی بیوتیک های موثر جهت درمان توسط پرسنل درمانی.
7-همچنین درمان حیوانات مولد غذا با آنتی بیوتیک هایی که در درمان انسان به کار می روند؛ ممکن است به علت احتمال انتقال مقاومت از حیوان به انسان سلامت عمومی را به خطر انداخته و تأثیر آنتی بیوتیک ها را کاهش داده و باعث افزایش تقاضای داروها ی جایگزین با قیمت بیشتر شود .
بعد از ورود گونه های مقاوم، انتشار توسط دست های نشسته و ضدعفونی نشده کارکنان بهداشتی یا افراد دیگر و یا آلودگی محیطی صورت گرفته و در مواردی متاسفانه حتی مقاومت به چند نوع آنتی بیوتیک هم در میان باکتریهای بیماری زا در بیمارستانها گزارش گردیده است. کنترل همه گیری های مقاوم به آنتی بیوتیک نیازمند اقدامات سریع و موثر در محیط های درمانی می باشد.
به طور کلی در محیط های بیمارستانی رعایت بهداشت شخصی و عمومی توسط بیماران و همراهان آنها در جلوگیری از انتشار عفونت و بیماری ، تقویت ضد عفونی معمول مثل شستن صحیح و کامل دستها توسط پرسنل درمانی به منظور جلوگیری از انتقال عفونت ، به کارگیری کشت های آزمایشگاهی و جداسازی دقیق بیماران آلوده و یا عفونی ، خصوصاً بیمارانی که دچار مقاومت میکروبی شده اند می تواند در پیشگیری از توسعه مقاومت میکروبی اثرگذار باشند.
اداره تحقیق ، توسعه و آموزشهای مردمی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه