لکنت زبان دشمن مرموزی در بین عامه مردم است و داستان ها و معماها در مورد آن زیاد گفته می شود. اما علم توانسته است این اختلال مرموز را تا حدی بشناسد و برای درمان و کنترل آن راه کارهای عملی و روش های درمانی علمی ارائه دهد. لکنت اختلال در روانی گفتار است که به شکل تکرار قسمتی از کلمه، کشش صداها و قفل حین گفتن کلمات دیده می شود. این ناورانی ها کاملا غیر ارادی اتفاق افتاده و فرد دارای اختلال لکنت، کنترلی بر آن ندارد. این اختلال عمدتا بین سنین ۲ تا ۵ سالگی شروع می شود و معمولا 95 درصد نمونه های ابتلا به لکنت در سنین زیر 4 سال اتفاق می افتد و در بچه ها بعد از تجربه یک دوره گفتار روان و سالم به وجود می‌آید. به همین دلیل بروز این موضوع خانواده را متعجب و در بسیاری موارد شوکه می کند و باعث ایجاد نگرانی و اضطراب شدید در والدین می شود.
دکتر هیوا محمدی دکترای علوم اعصاب و گفتاردرمانگر با بیان اینکه ۵ درصد از کودکان 2 تا 5 ساله به لکنت مبتلا می شوند گفت: خوشبختانه 80 درصد از این بچه ها در آینده کاملا خوب شده و اثری از لکنت در گفتار آن ها باقی نخواهد ماند و به دلیل امکان بهبودی قابل توجه، شیوع لکنت در بزرگسالان به 1 درصد کاهش پیدا میکند و این یک دورنمای خوب و امیدوارکننده است که باید برای خانواده ها تشریح کرد. در مورد کودکانی که لکنت در آن ها ماندگار می شود یا حتی بزرگسالان هم می‌توان اقدامات درمانی مفیدی با کمک گفتاردرمانی و روان شناسی انجام داد. با این وصف قسمت عمده بهبودی لکنت معمولا 6 ماه بعد از شروع اتفاق می افتد و این 6 ماه اول، دوره طلایی اقدام برای درمان است. مداخلات گفتاردرمانی به همراه مشاوره های تخصصی امکان بهبود را بیشتر می کند. توصیه اکید این است که اگر بعد از 6 ماه ناروانی ها و علائم لکنت همچنان باقی ماند، خانواده ها حتما با مراجعه به کلینیک های گفتاردرمانی برای درمان اقدام کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در گفتگو با سرویس علمی-پژوهشی اخبار سلامت کرمانشاه با اشاره به اینکه لکنت قبل از سنین مدرسه با لکنت بعد از ورود به مدرسه از نظر علمی ماهیتی متفاوت دارند گفت؛ کودکان دارای لکنت در ابتدا نسبت به موضوع لکنتشان آگاهی ندارند اما با ورود به مدرسه نسبت به اختلال خود کاملا آگاه شده و با تبعات روانشاختی آن دست به گریبان می شوند. خوشبختانه عدم آگاهی کودکان نسبت به لکنتشان در سنین پایین تر، نکته مثبتی است زیرا از ایجاد عوارض ثانویه لکنت مانند اضطراب اجتماعی، اجتناب، و کاهش اعتماد به نفس جلوگیری کرده و فرصت درمان را فراهم میکند. به همین دلیل توصیه مهم در شروع لکنت جلوگیری از آگاه کردن بچه نسبت به موضوع لکنت است که رفتارها و بازخوردهای نامناسب والدین و اطرافیان از جمله مواردی است که می تواند کودک را از همان ابتدا نسبت به لکنت خودش آگاه کرده و باعث به وجود آمدن عوارض روانشناختی جدی در کودک و ماندگاری لکنت بشود.
دکتر محمدی تاکید کرد؛ جهت کمک به روند بهبود لکنت والدین نباید نسبت به مشکل کودک واکنش منفی نشان دهند، نباید حرفش را قطع کنند، و هنگام لکنت نباید حرف او را تکمیل کنند. آگاه شدن کودک و دریافت بازخورد منفی از اطرافیان، باعث می شود کودک کمتر حرف بزند، گوشه‌گیر شود و علاوه بر ناروانی گفتار، اضطراب اجتماعی و اجتناب نیز ایجاد شود ضمن اینکه اضافه شدن این مسائل باعث شدید شدن لکنت و کاهش موفقیت درمان خواهد شد.
دکتر محمدی با تاکید براینکه والدین تلاش کنند نسبت به وضعیت کودک واکنش درست و متناسب داشته باشند گفت: متاسفانه در برخی موارد رابطه والد-فرزندی معیوب است و ارتباط سازنده ای با کودک وجود ندارد. برخی والدین سبک های نامناسب و مخرب تربیتی دارند که باعث تشدید لکنت می شود. تهدیدهایی مانند "اگر بچه خوبی نباشی منم دیگه دوستت ندارم!"ً یا "اگر به حرفم گوش ندی میرم و دیگه برنمی گردم" نشان از یک سبک ناایمن تربیت و ارتباط عاطفی است که باعث تهدید و طرد کودک و ایجاد اضطراب در او می شود. با این سبک تعامل و این تنبیه‌های مخرب، کودک دچار تروماهای عاطفی شده و در واقع با این کار والدین فرزند را در یک خلاعاطفی پرت و رها میکنند که این مساله در کودکان دارای لکنت احتمال ماندگاری مشکل و عدم درمان را بیشتر می کند، به همین دلیل توصیه می شود خانواده های کودکان دارای لکنت از نظر روابط هیجانی و احساسی توسط روانشناس بررسی شوند و حتماً اگر مشکلی در روابط والدین و ارتباط والد-فرزندی وجود دارد شناسایی و درمان شود.
این متخصص علوم اعصاب گفت؛ لکنت یک اختلال چندبعدی است و یک جنبه مهم آن مسائل هیجانی و عاطفی است. بنابراین بسیار کمک کننده خواهد بود که خانواده‌ها نه فقط برای موضوع لکنت بلکه به صورت همه جانبه، محیطی امن و حمایتگر برای کودک فراهم کنند. والدین پرخاشگر، کنترل گر، و شماتت کننده از عوامل خطر ماندگاری لکنت در کودکان هستند. دکتر محمدی همچنین تاکید کرد: خانواده‌ها به تفاوت‌های بین بچه‌ها احترام بگذارند و هیچگاه کودک خودشان را با دیگران مقایسه نکنند. زیرا فرآیند رشد و توانایی های فردی کاملا منحصر به فرد بوده و در کودکان مختلف متفاوت است.
دکتر محمدی درادامه با تاکید به اینکه سنین پیش از دبستان دوره طلایی برای درمان لکنت است گفت: راه علمی و درست درمان لکنت گفتاردرمانی است، بنابر این در دوران پیش از دبستان که هنوز لکنت تشدید نشده و اضطراب اجتماعی شکل نگرفته است باید درمان را شروع کرد و بهترین نتیجه درمان لکنت در دوره 6 ماهه بعد از شروع اختلال به دست می آید و هر چه از سن شروع لکنت بگذرد درمان سخت تر شده و نیاز به جلسات گفتاردرمانی بیشتری دارد.
وی با بیان اینکه در برخی از کودکان همراه با لکنت مشکلات توجه و تمرکز یا اختلال بیش فعالی نیز دیده می شود، گفت: دراین صورت اگر لازم باشد باید کودک به روانشناس یا روانپزشک کودک ارجاع داده شود. این مساله برای کودکان دارای لکنت که همزمان مشکلاتی در زمینه تنظیم هیجانی دارند صادق است. ارجاع درست و درمان مشکلات همراه توسط متخصصین مربوطه، احتمال موفقیت گفتاردرمانی و درمان کامل لکنت را افزایش می دهد.
وی همچنین با بیان اینکه در بسیاری از موارد لکنت کودک به صورت خودبخودی و بدون گفتاردرمانی بهبود پیدا می کند گفت: برخی عوامل هستند که امکان بهبودی لکنت را کم میکنند. مشکلاتی مانند رابطه والد-فرزندی مخرب و محیطهای ناامن عاطفی احتمال ببهود لکنت را کم میکنند. همچنین بهبود خودبخودی لکنت در افراد دارای سابقه فامیلی لکنت در فامیلهای دور و نزدیک، افراد چپ دست و پسران کمتر است. به همین دلیل خانواده ها در این موارد بدون از دست دادن زمان باید برای درمان مراجعه کنند.
دکتر محمدی همچنین با تاکید بر اینکه علت اصلی لکنت هنوز به طور کامل مشخص نیست و تحقیقات روی جنبه های مختلف این موضوع همچنان ادامه دارد گفت: یکی از عوامل وراثت است. تقریبا نیمی از افراد دارای لکنت سابقه فامیلی این مشکل را در فامیل های دور و نزدیک گزارش می کنند. مساله جالب این است که نیمی دیگر هیچ گونه سابقه فامیلی در این زمینه ندارند. از نظر ژنتیکی هم تحقیقات تاکنون 4 ژن را شناسایی کرده اند که با لکنت در ارتباط هستند. اما این چهار ژن هم تقریبا تنها 20% موارد لکنت را توجیه میکنند.
این عضو هیات علمی گروه مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه افزود: لکنت یک اختلال وابسته به جنس است. این مشکل در پسران بیشتر از دختران اتفاق می افتد و امکان بهبودی آن در دختران بیشتر است. به همین دلیل احتمال نقش هورمون های جنسی استروئیدی در لکنت مطرح شده و تحقیقات مثبتی در این زمینه انجام گرفته است. به همین دلیل توجه ویژه به وضعیت لکنت و کنترل آن در نوجوانی به عنوان سن افزایش سطوح هورمون های جنسی توصیه می شود.
این دکترای علوم اعصاب در پاسخ به اینکه آیا ممکن است که ترس علت لکنت کودکان باشد گفت: هرچند گزارش های برخی والدین این مساله را مطرح می سازد اما یافته های علمی آن را تایید نمی کند. ترس در خوشبینانه ترین حالت تنها یک عامل شروع کننده است. تحقیقات تفاوتی بین کودکان دارای لکنت و گروه سالم در شاخص های فیزیولوژیک اضطراب مانند سطح کورتیزول خون نشان نداده اند. برخی از این تحقیقات در روزها و ماه های اول شروع لکنت انجام شده اند و ارتباط بین اضطراب و ابتلا به لکنت را رد می کنند. هرچند در ادامه و به دلیل تبعات ثانویه ناروانی ها، اضطراب به یکی از فاکتورهای مهم در درمان و کنترل لکنت تبدیل می شود.
وی افزود تفاوت در فعالیت برخی از قسمت های مغز در افراد دارای لکنت مشاهده می شود و روش های متعدد گفتاردرمانی به نوعی تلاش برای تعدیل و تغییر فعالیت فیزیولوژیک مغز به سمت حالت بهینه است و متاسفانه تلاشها برای درمان دارویی لکنت موفقیت آمیز نبوده و تاکنون دارویی برای درمان لکنت تایید نشده است. داروهای مورد بررسی به دلیل اثرات جانبی شدید و بعضا خطرناک توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان لکنت تایید نشده اند. البته تحقیقات در این زمینه متوقف نشده و همچنان ادامه دارد. در سال های اخیر تحقیقاتی در زمینه کاربرد تحریک الکتریکی مغز برای درمان لکنت در بزرگسالان انجام شده و نتایج آن در ترکیب با گفتاردرمانی تا حدی امیدوارکننده بوده است، هر چند در حال حاضر تنها روش تایید شده برای درمان لکنت گفتاردرمانی است.