جذابیت جسمانی از جمله موضوعاتی است که در دوران مدرن استانداردهای جدیدی پیدا کرده و از عوامل شکل دهنده روابط افراد محسوب میشود، به طوری که مدیریت بدن در دوران مدرن اهمیت بیشتری پیدا کرده است و رفتارهای گوناگون بهداشتی نظیر بدنسازی، رژیمهای غذایی، تجهیزات ورزشی و آرایشی مختلف برای مراقبت از بدن پدیدار شده است
کارشناس ارشد جامعه شناسی و مسائل اجتماعی می گوید : مطالعات نشان میدهد که انسانها از گذشته تا به حال بدنهایشان را به لحاظ فرهنگی به روشهای گونگون شکل دادهاند. این روشها دامنهای وسیع از راههای سنتی همچون کنترل غذا و یا کشیدن گردن تا راههای جدیدتر همچون استفاده از جراحیهای زیبایی را در بر میگیرند. مسئلۀ زیبایی در جوامع گوناگون از مسایل جدی بوده و در فرایند انتخابهای مردم نقش مهم داشته است. مطالعات نشان دادهاند که از جوامع بدوی تا جوامع مدرن صنعت زیبایی مطرح بوده و انسانها با استفاده از وسایل گوناگون سعی نمودهاند که خود را زیباتر نشان دهند، اگر چه زیبایی امری بسیار ذهنی است.
آرش ضیاپور با عنوان اینکه با گسترش فناوریهای ارتباطی و دادههایی نظیر ماهواره، اینترنت فرهنگ مدرن در جهان گسترش یافت. و با فرآیند جهانی شدن- شبکههای ارتباطی با این که فرایند یکسان سازی فرهنگ جهانی را دنبال میکردند اما با این حال، امکان خلق تمایزات گوناگون فراهم آمد گفت : این امر با مصرف (کالاهای مادی و معنوی) نمود عینیتری به خود گرفت و ادبیات جدیدی با عنوان سبک زندگی وارد عرصه جامعه شناسی شد. در واقع انتخاب نوع ویژهای از سبک زندگی منجر به شکل دادن حوزۀ فردی و عمومی هر فردی میشود. این مفهوم شامل مدیریت بدن و اصلاح بدن در حوزۀ فردی تا عضویت در گروههای گوناگون اجتماعی، کسب موفقیت، سرمایه اجتماعی و ... در عرصه عمومی میگردد.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی اظهار داشت : بروز حساسیت بیش از حد در مورد بدن و ظاهر آن بیشتر منجر به بروز مشکلاتی در بدن، نظیر بی نظمی در تغذیه، کاهش اعتماد به نفس، لاغری، آسیبهای بدنی و ... شده است. البته، این حساسیت در مورد زنان، بویژه زنان و دختران جوان در مقایسه با مردان بسیار بیشتر است. این امر حتی موجب شده تا بیشتر پژوهشهای 30 سال اخیر در حوزه نگرش نسبت به بدن در مورد این گروه انجام شود. نگرانی دخترها نسبت به بدنشان مشکلات زیادی را برای آنها ایجاد کرده است. (جراحی زیبایی، تاتو، لاپیوساکشن و ...). همچنین، آنها را به رژیمهای غذایی سخت گیرانه و بدون نظارت پزشک سوق داده است. بنابراین بدن در زندگی و تعاملات روزمره نقشی مهم را در عرضه «خود» ایفا میکند. اهمیت این مسئله زمانی پررنگتر میشود که بدن به عرصهای تبدیل میشود که علاوه بر هویت شخصی، میتواند نمایانگر سبکهای زندگی نیز باشد. البته نکتهای که در این جا اهمیت دارد، نقش جنسیت در توجه به بدن است. زنان همواره در مقایسه با مردان توجهی بیشتر به بدن و ظاهر فیزیکی خود داشتهاند. آنها پول، زمان، تلاش و انرژی زیادی را صرف میکنند تا ظاهرشان را از طریق فعالیتهای مختلف مثل لباس پوشیدن، سبکهای آرایش مو، آرایش صورت، رژیم گرفتن، ورزش و ... به شکل آرمانی در آورند. از آنجا که زنان در مقایسه با مردان نسبت به وضعیت زیبایی و ظاهری خود و آنچه به چشم میآید دقت بیشتری دارند و حساسیت و توجه افزونتری نشان میدهند، این توجه وافر آنها را وا میدارد تا رفتارهایی گاه افراطی به منظور تطبیق ویژگیهای بدن با الگوهای فرهنگی زیبایی چهره و اندام که در رسانههای جمعی و عوامل تبلیغاتی صنعت زیبایی تبلیغ میشود، اتخاذ کنند که تبعات سوئی را به بار میآورد. در بیشتر مواقع نمایش اندام انسانها با هدف تبلیغ تجاری و برای فروش انواع کالا ها صورت میگیرد.
ضیاپور تاکید کرد که در برخی از مواقع ارتباط آشکاری بین اندام فردی که کالایی را در تلوزیون تبلیغ میکند و خود آن کالا وجود دارد که بارزترین نمونه آن تبلیغ لباس و کفش ورزشی است. در دهه اخیر در ایران تناسب اندام به عنوان معیار زیبایی اندام مورد توجه دختران و زنان قرار گرفته است و اقدام برای رعایت رژیم غذایی لاغری جهت دستیابی به تناسب اندام به دغدغه برخی از دختران و زنان ایرانی تبدیل شده است. به همین جهت مسئله مدیریت بدن برای دختران به قدری مهم است که آنان ممکن است نسبت به چاق شدن خود حالت وسواسی پیدا کنند، ادامه این وسواس احتمال بروز نوعی بیماری به نام بهداشتهای عصبی را تشدید میکند که همراه با تحمیل محدودیتهای شدید در رژیم غذایی و ترس از افزایش وزن و فربهی است.
وی تصریح کرد : مباحث بالا بیانگر آن است که مسئله بدن و تصور از آن بیشتر موضوعی فرهنگی است که به ارزشها و هنجارهای جامعه بر میگردد. دگرگونی در این مؤلفههای فرهنگی موجب میشود تا رفتارهای اعضای جامعه نیز به دنبال آن دچار دگرگونی شوند. بر اثر تماسهای مستقیم و یا با واسطه فرهنگهای مختلف با یکدیگر، عناصر فرهنگی هر جامعه در جامعه دیگر وارد میشوند. با تشدید فرایند جهانی شدن، شاهد پدیدۀ جهانی شدن فرهنگی هستیم. این فرایند از رسانههای خود جدا نیست. ظهور رسانههایی همچون رایانهها و امکانات آن همچون اینترنت، چت و همچنین تلفن همراه، کانالهای ماهوارهای و مانند آنها موجب شده تا ارزشها، هنجارها و سایر تولیدات فرهنگی مادی و معنوی عصر جهانی شدن با شدت بسیار زیادتری در بین جوامع نفوذ کرده و گسترش یابند. یکی از این جوامع، جامعه و فرهنگ ایرانی است که با سرعت فراوانی تحت نفوذ این رسانهها قرار گرفته است.
وی افزود : عناصر فرهنگی جوامع مختلف با سرعت فراوان در ایران در حال گسترش هستند. در این میان جوانان بیش از سایر گروههای سنی متأثر از این روند هستند. زیرا از میزان پذیرندگی بیشتری برخوردارند. آنها برای تولید و بازتولید هویت خود به طور مدام از منابع و امکانات موجود در اختیار استفاده میکنند. نتیجۀ این امر میتواند آن باشد که از منابعی استفاده و از الگوهای رفتاری تقلید کنند که با نظام ارزشی مسلط بر جامعه همخوانی نداشته باشد. یکی از این مباحث که با نظام ارزشی ما چندان هماهنگی نداشته، توجه بیش از حد به بدن است. در فرهنگ ایرانی – اسلامی ما سلامت بدن تحت عناوینی همچون «حفظ الصحه» مطرح بوده اما به عنوان زیبایی و به عنوان رسانهای که بیان کنندۀ هویت فرد باشد، چندان محلی به آن گذاشته نشده است. همچنین در فرهنگ عرفانی ما در دیدگاه افرادی همچون سولانا و سایر عرفا، بدن به مرکبی تشبیه شده است.
ضیاپورتوجه به بدن به عنوان یک رسانه و توجه به زیبایی و موزون بودن آن را امر جدیدی دانست که متأثر از پذیرش ارزشهای فرهنگی جوامع دیگر به ویژه جوامع غربی توسط بخشهایی از جامعه بخصوص جوانان و در این میان زنان و دختران جوان است. ارزشهایی همچون لاغری، موزون بودن و مانند آنها در جامعه جوانان ما در حال گسترش است. این گسترش با خود پیامدهای مثبت و منفی فراوانی دارد. عمده نگرانیهای موجود، در مورد آثار منفی آن است. ایجاد نگرانی از بابت چاقی و یا نداشتن اندامی موزون، بدشکل، نازیبا و مانند آنها که محتوای تعاریف آنها نیز دستخوش دگرگونی شده، موجب نگرانی جوانان از بابت عدم پذیرش اجتماعی – دست کم در میان گروههای همسالان و مانند آنها میشود. این نارضایتیها و نگرانیهای نشئت گرفته از تصور از بدن، مشکلات زیادی را برای زنان و دختران جوان همچون جراحیهای زیبایی، تاتو، لایپوساکشن و غیره ایجاد کرده و منجر به افزایش رژیمهای غذایی سخت گیرانه و بدون نظارت پزشک، بی نظمی تغذیه، لاغری بیش از حد و مانند آن در میان آنان میشود. البته این حساسیت در میان زنان و دختران جوان بیش از مردان است.